Ρομαντικά Ηλίθιοι - Συνέντευξη με την Ίριδα Κατσούλα
Συνέντευξη στη Δήμητρα Αλεξανδράκου
Μια συζήτηση με την ηθοποιό, σκηνοθέτη, μοντέρ, μέλος της ομάδας Fem Tettix και αστείρευτη πηγή έμπνευσης, Ίριδα Κατσούλα, με αφορμή την παράσταση οι Ηλίθιοι που ανεβαίνει στο θέατρο Vault.
Κεφάλαιο 1ο: Οι Ηλίθιοι
Σε αυτό το σημείο για να προχωρήσουμε στη συνέντευξη δημιουργήσαμε άτυπα το Δόγμα 22 για να σπάσουμε το στερεότυπο που λέει ότι σε συνεντεύξεις που αφορούν παραστάσεις ή ταινίες δεν πρέπει να γίνονται αποκαλύψεις σχετικά με την πλοκή. Κοινώς, Spoiler Alert! Αυτό που μας απασχολεί είναι το πώς και το γιατί κι όχι απλά το τι γίνεται παρακάτω.
Ηλίθιοι → Η παράσταση
Η συζήτηση ξεκινά από την ίδια.
Ίρις Κατσούλα: Είδες την ταινία;
Δήμητρα Α. : Ναι και ομολογώ ότι μου άρεσε ακόμα περισσότερο η μεταφορά της σε παράσταση. Η παράσταση έχει περισσότερη συνοχή από την ταινία.
Ίρις Κ. : Ακριβώς. Η παράσταση όπου δεν έχει συνοχή είναι στα πλαίσια της ταινίας. Το ωραίο που έχει κάνει ο Βαγγέλης (Βαγγέλης Λάσκαρης σκηνοθέτης της παράστασης) είναι ότι κράτησε βασικά στοιχεία του Δόγματος, αλλά ενώ στην ταινία δεν είναι τίποτα στυλιζαρισμένο και γίνονται δράσεις χωρίς συνοχή, ο Βαγγέλης το αλλάζει κι αυτό είναι το ωραίο. Επίσης, κράτησε τις συνεντεύξεις που δεν δικαιολογούνται, αλλά κάπως υπάρχουν χωρίς να εξηγείται το γιατί και ποιος παίρνει τις συνεντεύξεις.
Δήμητρα Α. : Ήταν λίγο σαν ντοκιμαντέρ και με στοιχεία ριάλιτι, ειδικά στο σημείο με τις συνεντεύξεις που κάθονται στον καναπέ και απαντούν για το πώς αισθάνθηκαν.
Ίρις Κ. : Πριν τα ριάλιτι όλα αυτά.
Δήμητρα Α. : Before it was cool.
Ίρις Κ. : Ε αυτό είναι ο Trier. Επειδή είναι γυρισμένο με τέτοια κάμερα είναι σαν ντοκιμαντέρ κι έτσι σου δίνει την ψευδαίσθηση ότι είναι αλήθεια αυτό που συμβαίνει
Πάμε πιο σοβαρά τώρα.
Τι σημαίνει ότι ο σκηνοθέτης δεν αναφέρεται στους συντελεστές;
Αυτό είναι κάτι το οποίο υπήρχε στο Δόγμα 95 και που έχουν υπογράψει ο Trier και ο Vinterberg και έρχεται ως αντίδραση στη θεωρία του δημιουργού, στο cinéma d'auteur όπου ο σκηνοθέτης είναι αυτός που έχει την απόλυτη κυριαρχία πάνω στο έργο. Ήθελε να πάει από το σινεμά του δημιουργού σε κάτι περισσότερο ομαδικό και να ακουστεί η ταινία κι όχι ο σκηνοθέτης, δηλαδή είχε στόχο να εξυψώσει το έργο. Να λένε «Α οι Ηλίθιοι» κι όχι «Α ο Trier».
Δεν ξέρω αν το κατάφερε αυτό βέβαια.
Δεν το κατάφερε, αλλά το προσπάθησε.
Σε τι διαφέρουν οι κανόνες του Δόγματος 2020 από αυτού του '95; Αρχικά βρισκόμαστε στο θέατρο...
Ναι, διαφέρει το μέσο. Πρόκειται για άλλο μέσο γιατί οι κανόνες αφορούσαν το κινηματογραφικό μέσο και τη διαδικασία παραγωγής μιας ταινίας και πώς αυτή η διαδικασία παραγωγής μπορεί να γίνει με ελάχιστα χρήματα χωρίς να χάσει την καλλιτεχνική της αξία και χωρίς να είναι αντίγραφο χολυγουντιανών ταινιών που ανήκουν σε ένα είδος και το ακολουθούν πιστά. Εκείνοι ήθελαν να φτιάξουν ένα νέο είδος, οπότε δεν θα μπορούσαν να ακολουθήσουν υπάρχοντες κανόνες για παράδειγμα του μελοδράματος ή του western. Γι' αυτό και σπάνε τη δομή. Στην ουσία βλέπουμε την ιστορία της Κάρεν που έχασε το παιδί της, αλλά τη βλέπουμε μέσα από ένα ψευδοντοκιμαντέρ. Έτσι κι εμείς προσπαθήσαμε με χιούμορ να δούμε πώς αυτοί οι κανόνες θα μπορούσαν να υπάρξουν στο θέατρο. Στην ουσία είναι πώς μπορούμε να κάνουμε θέατρο με λίγα μέσα. Εφόσον δεν μπορούμε να δείξουμε μια πισίνα, ούτε όλους τους χώρους που διαδραματίζεται η ταινία, χρησιμοποιούμε την τέχνη της αφήγησης. Ο ηθοποιός μπορεί να είναι και ο αφηγητής, και να φέρει και τον χώρο και τον ρόλο, και να αλλάζει και ρόλους, άρα παίζουμε κάπως με ένα αφηγηματικό θέατρο.
Το ότι ήταν έτσι η ταινία του Trier δεν βοήθησε περισσότερο στο να μεταφερθεί στο θέατρο; Γιατί στην ουσία δεν είχε όλα αυτά τα χολυγουντιανά που ίσως είναι πιο περιοριστικά.
Είχε τους χώρους όμως αν και δεν ηταν τραβηγμένοι με ωραίες, εντυπωσιακές κάμερες. Στο θέατρο δεν τους έχεις, γι' αυτό και τα θεατρικά έργα είναι συνήθως σε έναν-δύο χώρους. Όπως για παράδειγμα στο σαλόνι στον Βυσσινόκηπο (θεατρικό έργο του Άντον Τσέχωφ). Δεν θα βάλει την ηρωίδα και έξω στον βυσσινόκηπο και στη Μόσχα. Τώρα είναι πρόβλημα που δεν είμαστε σε ένα σαλόνι, αλλά ο Βαγγέλης το έλυσε κάνοντάς το αφηγηματικό.
Η ταινία και κατ' επέκτασιν η παράσταση λέγεται Ηλίθιοι. Με προβλημάτισε το ότι οι ήρωες αντιγράφουν τις κινήσεις και τη συμπεριφορά ατόμων με διανοητική υστέρηση. Ο Trier το έκανε μόνο για να προκαλέσει ή ήθελε να γίνουν και πιο συμπαθείς σε όσους τους συναντούν;
Ξεκάθαρα ήθελε να προκαλέσει. Είναι ένα θέμα αρκετά αμφιλεγόμενο. Προβλήθηκε το 1998 και μιλάμε για Σκανδιναβικές χώρες. Αυτό που γινόταν τότε στις Σκανδιναβικές χώρες αρχίζει να γίνεται τώρα σε εμάς στην Ελλάδα, που είναι μια ευαισθητοποίηση απέναντι στα άτομα με ειδικές ανάγκες. Ο Trier πιστεύω ήθελε να δείξει ότι παρότι φαινομενικά αποκτούμε αυτές τις ευαισθησίες, στην πραγματικότητα δεν τις έχουμε μέσα μας. Και ότι αν και η κοινωνία προσπαθεί να συμπεριλάβει αυτούς τους ανθρώπους με έναν τρόπο, το κάνει υποκριτικά. Θέλουμε να ευαισθητοποιηθούμε, αλλά μέσα μας οι άνθρωποι έχουμε αυτούς τους Σπαρτιάτες που θέλουμε να τους πετάξομε στον Καιάδα. Γι' αυτό και λέει εμείς θα κάνουμε ένα κοινόβιο για να μας βλέπετε και να μας έχετε στην κοινωνία και μέσα από τους ηλίθιους θα σας τσιγκλάμε. Νιώθω ότι ο Trier αυτόν τον στόχο είχε. Και το βλέπουμε πολύ ωραία στη σκηνή με τους αγοραστές όπου ο Στόφερ τούς παίζει. Τους λέει συνωμοτικά ότι όσο και να λέμε μεταξύ μας ότι πρέπει να έχουν ίσα δικαιώματα, είναι ένα πρόβλημα.
Αν έβγαινε τώρα αυτή η ταινία δεν θα είχε γίνει χαμός με την πολιτική ορθότητα;
Στην Ελλάδα. Γιατί τότε στην Ευρώπη αυτό περνούσε ο Trier. Και σου λέει έτσι είστε; πάρτε αυτήν την ταινία να δούμε τι θα μου πείτε. Γι' αυτό και είναι επίκαιρη σήμερα.
Μου άρεσε πάρα πολύ η ατάκα στην ταινία και την παράσταση ότι ψάχνουμε τον ηλίθιο μέσα μας και ότι έτσι θα βρούμε την ευτυχία. Η κοινωνία πλουτίζει συνεχώς, αλλά κανείς δεν είναι ευτυχισμένος. Είσαι ένα βήμα μπροστά αν είσαι ηλίθιος.
Οι ηλίθιοι είναι οι άνθρωποι του μέλλοντος. Οι άνθρωποι με διανοητική υστέρηση δεν νοιάζονται για τα κοινωνικά καλούπια. Οπότε έχουν μια ειλικρίνεια, έχουν μια αθωότητα και είναι ενάντια στην κοινωνία. Η κοινωνία είναι ψεύτικη, αυτό είναι το κονσεπτ του έργου και ότι χρειάζεται να έχεις μια περσόνα, που λέει και ο Γιουνκ, μια περσόνα για την κοινωνία, η οποία είναι εξίσου ψεύτικη, δεν είσαι εσύ. Ο ηλίθιος μέσα σου είναι πιο πολύ εσύ από αυτό που βγαίνεις στην κοινωνία και είσαι κάθε μέρα.
Και τελικά πόσο ηλίθιος μπορείς να γίνεις γι’ αυτά που πιστεύεις; Ξεπερνιούνται τα όρια; Είναι ωραίο να σπάσουμε καλούπια και να απελευθερωθούμε, αλλά δεν υπάρχει κάπου κι ένα όριο; Δηλαδή χρησιμοποιούν τους άλλους ανθρώπους σαν μέρος ενός πειράματος.
Είναι στα όρια του ηθικού. Γιατί στην ουσία δεν κάνουν και καμία σπουδαία πράξη, δηλαδή στην πραγματικότητα δεν είναι ότι αυτοί οι ηλίθιοι έφεραν κάτι ανώτερο μέσα από το κοινόβιο, αλλά δεν κάνουν και καμία τρομακτικά κακή πράξη επίσης.
Έχει τρομερό ενδιαφέρον ότι, στην αρχή τουλάχιστον, λειτουργούν έτσι σε δημόσιους χώρους και όλοι μαζί. Αλλά αργότερα βλέπουμε ότι κάνουν τους ηλίθιους και μεταξύ τους, όπως κάνει για παράδειγμα η Κάρεν.
Η Κάρεν εντάσσεται σιγά σιγά στην ομάδα. Βλέπει πόσο απελευθερωτικό μπορεί να είναι αυτό γιατί στην ουσία ο στόχος του έργου είναι πώς κατάφερε η Κάρεν να διαχειριστεί το πένθος του χαμένου της παιδιού. Αυτό είναι το βασικό storyline του έργου. Πώς τελικά αυτή η αναζήτηση στον ηλίθιο μέσα μας, μέσα από αυτήν την ομάδα ανθρώπων - οι οποίοι κάνουν κάτι που είναι στα όρια της ηθικής - βοήθησε τελικά έναν άνθρωπο να διαχειριστεί το πένθος. Γι' αυτό πήρε βραβείο στις Κάννες, αλλιώς θα ήταν το Jackass.
Όλη αυτή η στάση τους στον δημόσιο χώρο και πάντα όλοι μαζί δεν έχει τον χαρακτήρα της αγέλης;
Και της κοινότητας. Γιατί το ωραίο είναι ότι έχουν βρει ο ένας τον άλλον και ότι στην ουσία είναι μια κοινότητα ανθρώπων οι οποίοι αρνούνται τη δομημένη κοινωνία και μπορούν να ζουν μαζί συλλογικά. Αλλά όπως αποδείχθηκε με αυτήν και με όλες αυτές τις κοινότητες, δυστυχώς η κοινωνία νικά. Δεν αντέχουν πολύ στον χρόνο. Η ανθρώπινη κοινωνία έχει χτιστεί τρομακτικά γερά, δεν μπορείς να την γκρεμίσεις.
Το ότι η Κάρεν θέλει να βγει κι εκτός κοινότητας και να συμπεριφερθεί σαν ηλίθια στην οικογένειά της και τον κύκλο της, να βγει στην κοινωνία, το βρήκα πολύ συγκινητικό.
Έχει κι έναν ρομαντισμό όλο αυτό. Διάβαζα και μου έκατσε αυτή η φράση του Πουλικάκου που λέει «η αλητεία θέλει ευγένεια αλλιώς είναι απλά τραμπουκισμός». Και όταν λέμε η αλητεία, υπάρχει κι ένας ρομαντισμός στους παλιούς ρεμπέτες, υπάρχει ένας ρομαντισμός στους χίπηδες, αλλιώς μιλάμε για τραμπούκους.
Αν κάθονταν οι Ηλίθιοι στο σαλόνι τους όλοι μαζί να δουν μία σειρά, ποια θα επέλεγαν;
Θα είχε πλάκα να έβλεπαν τα Φιλαράκια και μετά να τους έκαναν σε βερσιόν ηλιθίων.
Και τι παιχίδι θα έπαιζαν όλοι μαζί;
Θα έπαιζαν τάπες πόκεμον που είναι το πιο ηλίθιο παιχνίδι στην πραγματικότητα.
Κεφάλαιο 2ο. Μελλοντικά σχέδια
Ήχος από κούπες, γέλια και χαρτιά με σημειώσεις.
Τι άλλα ετοιμάζεις αυτήν την περίοδο;
Αυτό που είναι ανακοινώσιμο μέχρι στιγμής είναι ότι κάνω το video clip ενός τραγουδιού του Χρήστου Κούρτογλου. Το τραγούδι λέγεται Λαβύρινθοι και θα κυκλοφορήσει στο YouTube στις 15 Απριλίου.
Θα δούμε κάποια στιγμή στην Ελλάδα τη μικρού μήκους ταινία σου «Οι μπαλαρίνες δεν τρώνε»;
Έχει κάνει τον κύκλο της στο εξωτερικό, πήρε 3 βραβεία και τώρα περιμένουμε αν θα γίνει δεκτή σε ένα φεστιβάλ στην Αθήνα.
Κεφάλαιο 3ο. Έχω θέση
Έχω θέση → Σειρά μίνι ντοκιμαντέρ
Τέλος, θα ήθελα να μου μιλήσεις για τη σειρά ντοκιμαντέρ που κάνατε με τον Βαγγέλη Λάσκαρη και το «Με Άλλα Μάτια».
Αυτή ήταν μια σειρά μίνι ντοκιμαντέρ την οποία αναλάβαμε μαζί με τον Βαγγέλη Λάσκαρη και μας καθοδήγησε πάρα πολύ ωραία ο Βαγγέλης Αυγουλάς. Έχει ως θέμα τη συμπερίληψη των ατόμων με αναπηρία, το οποίο είναι πολύ κοντά στο θέμα των ηλιθιών. Η αλήθεια είναι ότι εγώ έμαθα μέσα από αυτή τη σειρά ντοκιμαντέρ ότι πραγματικά η δική μας χώρα είναι πάρα πολύ πίσω σε αυτό το θέμα της συμπερίληψης. Τώρα αρχίζει να κάνει κάποια μικρά βηματάκια για τα οποία πιέζουν τα ίδια τα άτομα με ειδικές ανάγκες γιατί ο υπόλοιπος κόσμος σχεδόν αδιαφορεί. Πήγα στη Μαδρίτη και είδα ότι όντως οι δρόμοι είναι φτιαγμένοι για να μπορούν να κυκλοφορούν όλα τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Υπήρχαν μπάρες, χώροι για αμαξίδια, για τους τυφλούς έχει πάντα δάπεδο ανάγλυφο και φανάρια με ήχο. Τους είδα να κυκλοφορούν μόνοι τους, στην Ελλάδα δεν μπορούν να είναι ανεξάρτητοι αυτοί οι άνθρωποι, δεν τους αφήνει οι κοινωνία να ανεξαρτητοποιηθούν. Ακόμα και για τα σκυλιά οδηγούς δεν υπάρχει καμία επιχορήγηση από το κράτος. Αναλαμβάνουν ιδιωτικές εταιρείες να τα μεγαλώσουν, να τα εκπαιδεύσουν μόνοι τους, από μεράκι δηλαδή έχει εξελιχθεί όλο αυτό στην Ελλάδα, από το μεράκι των ανθρώπων και την αγάπη.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Συγγραφέας : Lars von Trier
Διασκευή: Βαγγέλης Λάσκαρης
Πρωτότυπη μουσική σύνθεση : Πάνος Πανάκος
Boηθός σκηνοθέτη: Χρύσα Λουγιάκη
Φωτογραφίες : Χριστίνα Φυλακτοπούλου
Video : Ίρις Κατσούλα
Αφίσα παράστασης : Γιάννης Κεντρωτάς
Επικοινωνία / Προώθηση παράστασης : Biri Biri Communication και Χρύσα Ματσαγκάνη
Παραγωγή: ProvaT.O. Athens (Prova Theatre Organization) A.M.K.E.
ΠΑΙΖΟΥΝ (αλφαβητικά): Δημήτρης Δημάκης, Βασιλική Δρακοπούλου, Ίρις Κατσούλα, Ελένη Κόντη, Νικόλας Παπαϊωάννου, Τάσος Τζιβίσκος
Τη φωνή της χαρίζει στην παράσταση η Αναστασία Λεωνίδου.
ΗΜΕΡΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ:
κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:15
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 60' (χωρίς διάλειμμα)
ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ:
Προπώληση Viva.gr 12 ευρώ : https://www.viva.gr/tickets/theater/ii-ilithiii-tou-lars-von-trier/
Γενική είσοδος: 12 ευρώ
Μειωμένο Εισιτήριο: 10 ευρώ (Φοιτητές / Σπουδαστές / Κάτοχοι Κάρτας Πολυτέκνων / ΑμΕΑ /Άνω των 65 ετών / Κάτοχοι Κάρτας Ανεργίας)
*Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΕΙΝΑΙ ΑΥΣΤΗΡΩΣ ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΓΙΑ ΑΝΗΛΙΚΟΥΣ
**ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ΑΥΣΤΗΡΑ Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΣΗ ΚΑΙ Η ΒΙΝΤΕΟΣΚΟΠΗΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ / ΟΙ ΠΑΡΑΒΑΤΕΣ ΘΑ ΔΙΩΚΟΝΤΑΙ ΝΟΜΙΚΑ.
*ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΔΕΝ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ Η ΕΙΣΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΑΙΘΟΥΣΑ
*Κατά την είσοδό τους στο θέατρο οι θεατές οφείλουν να επιδεικνύουν πιστοποιητικό εμβολιασμού ή νόσησης, καθώς και πιστοποιητικό ταυτοπροσωπίας (αστυνομική ταυτότητα, διαβατήριο, δίπλωμα οδήγησης). Στη παράσταση θα τηρηθούν όλα τα προβλεπόμενα μέτρα προστασίας από τον Covid-19.
Social media :
FB page : ProvaT.O. Athens
Instagram: provato_athens
Youtube channel : PROVA T.O. ATHENS THEATRE GROUP
Web site: provatoathens.com
E mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. και This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Πολυχώρος VAULT THEATRE PLUS
FB Page: http://www.facebook.com/VAULTTheatreGr1
Instagram: vault.theatre.plus (https://www.instagram.com/vault.theatre.plus/?hl=el)
Μελενίκου 26 Γκάζι, Βοτανικός
Πλησιέστερος σταθμός μετρό: Κεραμεικός (8' περίπου με τα πόδια)
Πληροφορίες - κρατήσεις (11:00 - 14:00 & 17:00 - 21:00) : 213 0356472, 6951832070
Προπώληση viva.gr : https://www.viva.gr/tickets/venues/polyxoros-vault/
